Recensie

Er was eens 1 Het imperium van Monsieur Joseph
2 De vlucht van de raven
3 Eer en geweten
4 Te wapen!
5 Het rechtertje van Melun
6 Het beloofde land


Er was eens - Fabien Nury - Sylvain Vallée – Delen 1 tem 6

Het was alweer een tijdje geleden dat ik deze reeks weer eens uit de kast haalde. Wat een prachtreeks is dit toch! In het Frans heet ze 'Il était une fois en France' en het verhaal speelt zich ook duidelijk daar af. Het zesluik schetst het op ware feiten gebaseerde verhaal van Joseph Joanovici, een arme Roemeense Jood die zijn geluk zoekt in Frankrijk voor de Tweede Wereldoorlog.
Via de oom van zijn vrouw Eva komt hij in de schroothandel terecht in Clichy, een voorstadje van Parijs. Hij slaagt er al snel in de oom buitenspel te zetten en haalt zijn eigen broer Marcel erbij. Tijdens het interbellum heeft Frankrijk veel ijzer nodig voor de bouw van de Maginotlinie, maar de Duitsers betalen meer. Hier begint zijn eerste 'dubbelspel'. Zijn secretaresse Lucy Schmidt - Lucie Fer voor de vrienden - wordt zijn partner in crime en soms zelfs meer dan dat. De firma 'Joanovici Frères' verdient goed. Joseph blijkt als analfabeet een gewiekst zakenman en boekhouder te zijn en werkt zich in no time op tot miljardair (in oude Franse francs).
Maar dan komt de Franse nederlaag en de Duitse bezetting. Geen gemakkelijke periode voor een Jood om te overleven. Dankzij zijn zakenpartners van voor de oorlog slaagt hij erin bepaalde privileges af te kopen, waardoor hij uit de handen van de nazi's kan blijven. Hij ontmoet in die periode ook de grootste collaborateurs en de meest beruchte nazi-kopstukken die nergens voor terugdeinzen. De prijs voor Josephs vrijheid wordt steeds hoger. De compromissen die hij moet sluiten, worden steeds zwaarder. Om te overleven moet hij soms mensen verraden, maar waar hij kan, doet hij zijn best om Joodse burgers uit de handen van de nazi's te houden. Een spreidstand die steeds moeilijker vol te houden is.
Wanneer de kansen voor de Duitsers lijken te keren, treedt Joseph toe tot de verzetsbeweging. Met zijn interne informatie kan hij zowel de Duitsers als het verzet helpen. Om zijn hachje te redden moet hij verraad plegen en moorden. Zelf blijft hij buiten schot. Wanneer de Duitsers vertrekken, wordt hij dankzij zijn hulp aan het verzet een nationale held. Toch wordt zijn dubbelspel niet door iedereen geaccepteerd en krijgt hij het Franse gerecht achter zich aan. Ondanks zijn vele vrienden wordt hem het vuur aan de schenen gelegd.
De laatste twee delen vertellen ons het naoorlogse verhaal van Joseph, waarbij een rechter uit Melun alle middelen inzet om Joseph te laten berechten voor de dood van een jonge verzetsstrijder en voor wat zijn vermeende handlangers zijn vrouw aandeden. Hij slaagt erin Joseph veroordeeld te krijgen en na gevangenschap wordt hij verbannen naar de provincie. Even neemt hij zijn oude activiteiten weer op en wordt hij opnieuw gechanteerd. Via Zwitserland vlucht hij naar Israël, maar ook daar wordt hij opgespoord en teruggestuurd. Hij verliest alles, behalve Lucie.

Joseph blijft een man die verscheurd wordt door twijfels en wroeging over zijn verleden. Dit wordt duidelijk in de beginpagina's van het eerste deel waarin we de oude Joseph zien met zijn secretaresse in 1967. Een scène waarop we tot het einde van het laatste deel moeten wachten om het vervolg te kennen.
Wat ons brengt bij het prachtige scenario van Fabien Nury en de wijze waarop dit verhaal in zes delen is opgebouwd. Aan de hand van opeenvolgende flash-forwards en -backs worden de verschillende periodes uit het leven van Joseph in beeld gebracht. Dit is zo professioneel gedaan en geeft het verhaal zo’n vaart dat je de zes delen in één ruk verorbert.
Fabien Nury schreef onder andere scenario’s voor De Tijgerbrigades, Necromancy, W.E.S.T. en het deel ‘Steve Rowland’ in de reeks XIII Mystery.
Tekenaar Sylvain Vallée, die reeds samenwerkte met Nury voor het verhaal "Katanga", kennen we ook van een aantal delen in de reeks Gil St-André (3 t/m 8) en van het album Betty Barnowsky in de reeks XIII Mystery. Zijn stijl past perfect bij dit verhaal.
Hoewel deze serie dateert van de periode 2007-2013, is het zeker de moeite waard om deze op te sporen of eens uit te lenen. Het verhaal laat de lezer nadenken over de complexiteit van menselijke keuzes en de morele dilemma's in één van de donkerste periodes in de geschiedenis van onze moderne samenleving. Het kon gebeuren, in Frankrijk... maar waarschijnlijk ook in België


Pjotr, juli 2024



Dit is een recensie van een gebruiker.